Staż – pojęcie, obowiązki i prawa stażysty

Okres wakacyjny to czas, kiedy firmy dają szansę na zdobywanie praktycznych umiejętności potrzebnych do wykonywania danego zawodu czy podjęcia pracy na określonym stanowisku. Staż i praktyki to dla wielu osób sposób na zdobycie zawodowego doświadczenia, dla innych zaś okazja, by jak najlepiej zaprezentować swoje umiejętności pracodawcy, z którym chcieliby związać swoją zawodową przyszłość. Pojęcia te, mimo że używane zamiennie, nie są tożsame.

Stażysta nie jest pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy. Art. 2 k.p. nie wymienia bowiem stosunku stażu wśród umów, których zawarcie warunkuje pojęcie pracownika. Pojęcie stażysty i stażu, a także zasady określające jego odbywanie reguluje Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 roku oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych z 20 sierpnia 2009 roku.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 34 ustawy staż to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy, co ważne –  bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Staż odbywa się bowiem na podstawie umowy zawartej przez starostę z pracodawcą. To właśnie starosta sprawuje także nadzór nad odbywaniem przez stażystę stażu. W praktyce oznacza to, że zobowiązany jest on do zapewnienia realizacji przyjętego programu stażu, a także do tego, aby odbywał się zgodnie z warunkami określonymi w ustawie i rozporządzeniu. W nadzorze tym mieści się między innymi prawo do przeprowadzenia kontroli u organizatora stażu.

Program stażu

Program stażu określany jest w umowie zawieranej przez starostę z pracodawcą – organizatorem stażu. Powinien on spełniać określone w ustawie warunki tj. określać:

• nazwę zawodu lub specjalności, której dotyczy,
• zakres zadań wykonywanych przez bezrobotnego,
• rodzaj uzyskiwanych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,
• sposób potwierdzenia nabytych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,
• opiekuna osoby objętej stażem.

Jeśli program ten nie jest realizowany lub gdy warunki odbywania stażu nie są zapewniane, starosta ma prawo do rozwiązania umowy z organizatorem stażu.

Uprawnienia stażysty

Mimo że stażysta nie jest pracownikiem w myśl kodeksu pracy, w związku z wykonywanymi zadaniami przysługuje mu szereg uprawnień.

Przede wszystkim należy wskazać, że bezrobotnemu w okresie, w którym odbywa staż przysługuje stypendium w wysokości 120% kwoty zasiłku wypłacanego bezrobotnym. Zgodnie z aktualnie przyjętymi stawkami wynosi ono 1310,40 zł netto. Warto zaznaczyć jednocześnie, że nie otrzymuje on jednak w tym czasie zasiłku. Stypendium wypłacane jest przez starostę.

Uregulowany jest również czas pracy stażysty. Nie może on przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, jeśli zaś bezrobotnym jest osoba niepełnosprawna – 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Bezrobotny nie może ponadto co do zasady odbywać stażu w niedzielę i święta, ani w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej lub nadgodzinach. Wyjątkiem jest wyrażenie zgody przez starostę, jeśli wymaga tego charakter pracy w danym zawodzie.

Uprawnieniem stażysty jest także otrzymanie dnia wolnego – w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Nie jest to wprawdzie urlop w rozumieniu Kodeksu pracy, jednak co istotne – za dni wolne przysługuje stażyście stypendium.

Warto zaznaczyć, że stażysta, który w okresie odbywania stażu odpowiednio udokumentuje swoją niezdolność do pracy nie traci prawa do stypendium. W praktyce oznacza to zatem, że stażysta może skorzystać z L4, a należna mu kwota tytułem stypendium nie zostanie pomniejszona o czas jego nieobecności.

Obowiązki stażysty

Na bezrobotnym, odbywającym staż na podstawie umowy pomiędzy starostą a organizatorem, ciążą także określone w rozporządzeniu obowiązki. Jest to przede wszystkim:

• przestrzeganie ustalonego czasu pracy,
• sumienne i staranne wykonywanie powierzonych zadań oraz stosowanie się do poleceń opiekuna stażu,
• przestrzeganie przepisów i zasad obowiązujących u organizatora stażu, chodzi tu o regulaminy pracy, zasady bezpieczeństwa, przepisy przeciwpożarowe.

Po zakończeniu stażu zobowiązany jest on ponadto do sporządzenia sprawozdania z jego przebiegu. 

Obowiązki organizatora stażu

Należy podkreślić, że przepisy określają także szereg obowiązków, które ciążą na organizatorze stażu. Najważniejszym z nich jest przestrzeganie ustalonego programu stażu, do pozostałych zalicza się zaś m.in.:

• zapewnienie szkolenia BHP, zapoznanie z przepisami przeciwpożarowymi oraz z regulaminem pracy,
• zapewnienie stażyście warunków odbywania stażu zgodnie z zasadami BHP,
• zapewnienie profilaktycznej ochrony zdrowia w zakresie przewidzianym dla pracowników,
• przydzielenie stażyście odzieży i obuwia roboczego, a także środków ochrony indywidualnej i higieny osobistej na zasadach przewidzianych dla pracowników,
• zapewnienie stażyście bezpłatnych posiłków i napojów, na zasadach przewidzianych dla pracowników.